مقایسه اصول حاکم بر رفاه اجتماعی از دیدگاه حضرت علی (ع) در نهج-البلاغه با اقتصاد متعارف

رفاه یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی در تمام جوامع است . رفاه در یک نگاه جامع عبارت از بهبود سطح معیشتی افراد جامعه می­باشد.اصولاً تمام فعالیت‌های اقتصادی بشر، به جهت نیل به رفاه انجام می‌شود. اما آنچه که حائز اهمیت است، این است که تلقی جوامع بر اساس اصول عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی و مذهبی و دینی از رفاه متفاوت است . جهان‌بینی و قضاوت‌های ارزشی افراد، تلقی آن‌ها را از مفهوم رفاه مشخص می‌نماید . لذا به اذعان کلیه جامعه‌شناسان و اقتصاددانان این مفهوم نسبی است، و هدف تمام نظام اقتصادی را شامل می‌شود.با این توضیح به جهت اینکه در بستر نظام اسلامی منبع احکام مدیریتی اسلام مشخص بوده و از مهم­ترین آن­ها سنت می­باشد. به سراغ شیوه اجرایی حضرت علی (ع) در مدیریت اجتماع رفته وسعی شد که اصول حاکم بر اقتصاد رفاه از نهج البلاغه و تمایز آن با اقتصاد متعارف استخراج گرددید.

در این کار پژوهشی با استفاده از روش تحلیلی توصیفی سه اصل حاکم بر اقتصاد متعارف را که عبارت­اند از تقارن، مقایسه­پذیری و انتقال در نهج البلاغه پیگیری شد. سه اصل نامبرده در رفتار مدیریتی حضرت علی (ع) وجود داشته و به علاوه ایشان تعیین مفهوم عدالت سه اصل دیگر که می­تواند موثر بر رفاه افراد باشد را در نهج البلاغه به اصول سابق اضافه کرده است.. این اصول از قبیل آخرت گرایی، دگرگرایی(هم کیشی) و معنویت گرایی می­باشند.

واژگان کلیدی: رفاه، جهان بینی و قضاوت­های ارزشی، نظام اسلامی، مفهوم نسبی

حضرت علی (ع)، بی‌شک یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌های جهان اسلام است. آن­چه آن حضرت را به­عنوان یک مبارز اجتماعی ـ سیاسی و یک اندیشمند معرفی می‌کند، اندیشه‌ها و تفکرات ایشان دربارة عدالت است؛ به­گونه­ای که در ذهن بسیاری، عدالت و علی (ع) با هم مترادف­اند و با یکدیگر درک می‌شوند و در طول زمامداری خود، معنای عدالت و ابعاد و راهکارهای اجرایی آن را در سه حوزة اقتصاد، سیاست و اجتماع، مشخص کردند و در حافظة تاریخی جامعة ما به یادگار گذاشتند. بديهى است رفاه عمومى جز با توزيع عادلانه و به حق ثروت­ها و درآمدهاى جامعه تحقق پذير نيست و بدين سان ننگ استضعاف مالى، از دامن جامعه پاك مى­گردد.

امام علی(ع) به عنوان یک انسان کامل به موضوعات و مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی پرداخته و چشم­اندازهای گران­قدر خویش را در دوران حکومت پنج ساله خود - که فصل درخشانی را در تاریخ حکومت­های جهان رقم زده- عرضه کرده است و نهج البلاغه مملو از مباحث نظری و عملی تراویده از اندیشه و سیره آن حضرت در عرصه سیاست و حکومت می­باشد.

نهج البلاغه یکی از متون اساسی دینی، حکومتی و زمامداری با رویکردی اسلامی به شمار می­رود. بازگشت نظری و عملی به میراث اسلامی - سیاسی از لوازم بالندگی «تفکر و اندیشه » جدید است و عمده­ترین زیر بنای این میراث بزرگ، سیره معصومین علیهم السلام بالاخص سیره حکومتی امام علی علیه السلام، که بخش عمده آن در نهج البلاغه آمده، می­باشد.

بنابر نقل کتاب الذریعه حدود 170 شرح بر نهج البلاغه نوشته شده است. عمده این آثار در باب سیاست و حکومت بر محور فرمان حضرت امیرعلیه السلام به مالک اشتر نخعی است که تجلی ویژگی­ها و خصوصیات یک حکومت ایده آل می­باشد؛ از جمله این آثار می­توان به کتاب­های:

آئین کشور داری از دیدگاه امام علی علیه السلام،

حکمت اصول سیاسی اسلام،

سیاست و مدیریت در نهج البلاغه،

فرمان حکومتی پیرامون مدیریت، اشاره کرد.

با توجه به این که بررسی نهج البلاغه از هر منظری، در قالب یک پژوهش امری غیر ممکن است؛ پژوهش حاضر به منظور «بررسی اصول حاکم بر رفاه اجتماعی از دیدگاه حضرت علی (ع) در نهج البلاغه» انجام گرفته است و در این پژوهش سعی شده است از روش اسنادی بهره گرفته شود و بدین وسیله جای هیچ شک و شبهه­ای باقی نمی­ماند. شناخت نوع نگاه حضرت به این مقوله، به‌ویژه در جامعة اسلامی امروز ضروری به‌نظر می‌رسد. به عبارت دیگر، بازگشت معرفتی به ریشه‌های هویت اصیل اسلامی، دید ما را عمیق‌تر، و تلاش ما را در نزدیک‌تر شدن به جامعة آرمانی اسلامی قرین توفیق بیشتر می‌کند. منش و طریقة عمل ایشان، الگویی مناسب برای دریافت معنا و طریقة صحیح ایجاد رفاه اجتماعی است.

فراهم آوردن رفاه و آسايش و تحقق كفاف در زندگى براى تمامى اقشار اجتماع، از اهداف اساسى حكومت علوى بود كه زمينه ساز تعالى و بالندگى معنوى مى­باشد. امام (ع) در حكمتى بليغ در اين باره مى­فرمايد:

«من اقتصر على بُلْغَةِ الكَفافِ فقد انتظمَ الراحَة، و تَبوَّأَ خَفْضَ الدَّعَةِ»

هر كس به مقدار نياز اكتفا كند، آسايش و راحتى خود را فراهم آورد و گشايش و آرامش به دست آورد».

امام علی (ع) در حيطه حكومت خود، حداقل نياز معيشتى همگان را تأمين كرد و در راه فقرزدايى و تأمين معيشت گام­هاى جدى برداشت. امام (ع) به رفاه عمومى توجهى تام داشت و عمران و آبادى سرزمين­ها و تأمين شرافتمندانه و كرامت مدارانه مردمان را از اهداف حكومت مى­دانست و هم­چنان كه در عهدنامه مالك آمده است حكومت را از ايجاد تنگنا و در مضيقه اقتصادى گذاشتن افراد بر حذر مى­داشت.

این پژوهش با اهداف تببین اصول مشترک ومفترق حاکم بر رفاه بین اقتصاد متعارف ودیدگاه امام علی (ع) وهمچنبن نقش دین وآموزه­های آن بر اقتصاد رفاه به نگارش درآمده است.

این پژوهش شامل پنج فصل می­باشد، که در فصل اول به کلیات و مفاهیم می­پردازد. هم­چنین مباحثی مانند اهمیت موضوع، فرضیه­های تحقیق وروش تحقیق را در بر می­گیرد. فصل دوم که ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش می­باشد، عناوینی مانند مفهوم رفاه اجتماعی، تاریخچه رفاه اجتماعی و مولفه­های رفاه اجتماعی را نیز شامل می­شود. فصل سوم که نیز اصول حاکم بر رفاه اجتماعی از دیدگاه اقتصاد متعارف می باشد در فصل چهارم به بیان اصول حاکم بر رفاه اجتماعی از نظر حضرت علی(ع) پرداخته می شود، درآخر فصل پنجم، که فصل پایانی می­باشد، شامل نتیجه گیری و پیشنهادات سیاسی می­باشد.

برای ارسال نظر باید عضو سایت باشید